TAXIA Kişisel Rıza Formu

2022-77 / Hazine Taşınmazlarında Hasılattan Devlete Pay Verilmesi Uygulaması

Geleneksel hale getirdiğimiz on beş günlük bültenler haricinde önemli spesifik konuları sizler için özetliyoruz.

Bu bültende; Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazların satışı, trampası, arsa veya kat karşılığı inşaat yaptırılması, kiraya verilmesi, ön izin verilmesi ve üzerlerinde irtifak hakkı kurulması, devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiraya verilmesi, ön izin ve kullanma izni verilmesi gibi usul ve esasları düzenleyen Hazine Taşınmazlarının İdaresi Yönetmeliğinde yapılan önemli değişiklikleri ele aldık.

 

Ele alacağımız değişiklikler Yönetmelik gereği tespiti gereken hasılat paylarının alınması, hasılat payına esas toplam yıllık hasılatın tespiti ve hesaplanması, gelir tablosundaki hangi kalemlerin esas alınacağı, alt kiracılardan hasılat payı alınması, irtifak hakkı veya kullanıma tabi olan yerler dışında özel mülkiyete tabi yerlerin olması ve hasılatın yüz ölçümüne göre tespiti, yapılan hesaplamanın onaylatılması ve Yönetmelik eklerinde bu kapsamda yapılan değişikliklerdir.

 

Yönetmeliğin Dayanağı ve Zaman İçinde Yapılan Değişiklikler

 

Devlet İhale Kanunu’nun 74’üncü maddesine göre Hazinenin özel mülkiyetindeki yerlerin satışı, kiraya verilmesi, trampası ve mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin kiraya verilmesi, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi esasları Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikte belirlenir.

 

İlk Yönetmelik Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılmış olup yetki daha sonra Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına geçmiştir. 19/6/2007 tarihinde ilk kez Resmî Gazete’de yayımlanan “Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik” 5/10/2022 tarihinde Yönetmelik’te yapılan değişiklikle birlikte son halini almıştır.

 

Yönetmeliğe göre irtifak hakkı bir taşınmaz üzerinde yararlanmaya ve kullanıma rıza göstermeyi veya mülkiyete ilişkin bazı hakların kullanılmasından vazgeçmeyi kapsayan ve diğer bir taşınmaz veya kişi lehine aynî hak olarak kurulan yükümlülüğü, kullanma izni ise devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerler üzerinde kişiler lehine İdarece verilen izni ifade etmektedir.

 

Yönetmeliğin 79 uncu maddesi Hasılattan Pay Alınması bölümünde önemli değişiklikler olmuştur.

1-) İrtifak hakkı kurulan veya kullanma izni verilen Hazine taşınmazı üzerinde yapılacak tesisin bizzat hak lehtarınca işletilmesi hâlinde, bu tesisin işletilmesinden elde edilen toplam yıllık hasılatın yüzde biri oranında pay alınır. 11/9/2014’te yapılan değişiklikle birlikte birinci fıkraya eklenen cümle şöyledir: İrtifak hakkı lehtarı veya kullanma izni sahibinin bu yerler üzerinde yürüttüğü faaliyetin niteliği gereği toplam yıllık hasılatının tespit edilememesi durumunda; hak lehtarından, cari yıl irtifak hakkı veya kullanma izni bedelinin yüzde yirmisi hasılat payı olarak alınır.

2-) Ancak, tarım ve hayvancılık ile sanayi ve tersane yatırımı yapılmak amacıyla tesis edilen irtifak hakları ve verilen kullanma izinlerinde bu oran binde bir olarak uygulanır. Kamu yararına çalışan dernekler ve vergi muafiyeti tanınan vakıflarca sağlık, eğitim ve spor tesisleri yapılması amacıyla tesis edilen irtifak hakları ve verilen kullanma izinleri ile vakıflarca kurulan yükseköğretim kurumları ve 24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun hükümlerine göre gerçek ve tüzel kişiler lehine tesis edilen irtifak hakları ve verilen kullanma izinlerinde hâsılat payı alınmaz. (14.03.2009 tarihinde Yönetmelik değişikliği ile gelmiştir.)

3-) 8/6/1994 tarihli ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun ek 1 inci maddesi gereğince ve bu maddenin yürürlüğe girdiği 25/2/2011 tarihinden sonra; 3996 sayılı Kanun kapsamında gerçekleştirilecek yatırım ve hizmetlerle ilgili olmak üzere görevli şirketin kullanımına bırakılacak olan mülkiyeti Hazineye ait taşınmazlar ile bedeli idare tarafından ödenmek suretiyle kamulaştırılarak tapuda idare veya Hazine adına tescil ya da tapudan terkin edilen taşınmazlar ve Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan diğer yerler için kullanım bedeli ve hasılat payı alınmaz. (10.04.2011 tarihli Yönetmelik değişikliği ile gelmiştir.)

4-) İrtifak hakkı kurulan veya kullanma izni verilen Hazine taşınmazı üzerinde bulunan tesisin tamamının veya bir kısmının hak lehtarınca üçüncü kişilere kiraya verilmesi hâlinde; hak lehtarından brüt kiranın yüzde biri oranında, kiracıdan/kiracılardan ise tesisin işletilmesinden elde edilecek toplam yıllık hasılattan hak lehtarına ödenen kira bedeli düşüldükten sonra, kalan tutar üzerinden yüzde bir oranında ayrıca pay alınır. 09.2014 tarihinde yapılan değişiklikle birlikte birinci fıkraya eklenen kısım şu şekildedir: Ancak, tesisin bizzat hak lehtarınca işletilmesine veya üçüncü kişilere kiraya verildiğine bakılmaksızın bu maddede ve ilgili mevzuatında belirtilen indirim ve muafiyetler ayrıca dikkate alınır.

5-) Hak lehtarı ile kiracılar arasında düzenlenen kira sözleşmesinin bir örneği ile bunlardan alınacak kira/hasılat paylarının ödeneceğinin kabul ve taahhüt edildiğine dair taahhütnameler kiralama işleminin yapıldığı tarihten itibaren bir ay içerisinde İdareye verilir. (09.2014 tarihli Yönetmelik değişikliği ile beşinci fıkra son halini almıştır.

6-) Hak lehtarı ve kiracılara ait olan yıllık hasılatı gösteren ve ilgili vergi dairesine yıllık beyanname ekinde verilen gelir tablosu, 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu’na göre yetkili kılınanlara tasdik ettirilerek “yetkili kılınan serbest muhasebeci mali müşavirler veya yeminli mali müşavirlere onaylatılarak”, her yılın yıllık beyanname verme dönemini takip eden ay içinde İdareye verilir ve kira/hasılat payları aynı süre içerisinde ilgili muhasebe birimine yatırılır. Kiracılardan alınamayan hasılat payları hak lehtarından alınır. (5/10/2022 tarihli Yönetmelik değişikliği ile altıncı fıkra son halini almıştır.)

7-) Maddenin yedinci fıkrasında irtifak hakkı veya kullanma izni verilmesinde alınacak hasılat payı uygulamasında toplam yıllık hasılatın nasıl belirleneceği açıklanmaktadır.

5/10/2022 öncesi tanım: Toplam yıllık hasılat; işletmenin, irtifak hakkı kurulan veya kullanma izni verilen Hazine taşınmazı üzerindeki faaliyetleri çerçevesinde satılan mal veya hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen her türlü bedellerle, vade ve kur farkları, faiz ve kira gelirleri ile diğer gelirlerden oluşur ve tek düzen muhasebe sistemindeki gelir tablosunda yer alan net satışlar, diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar ile olağandışı gelir ve karların toplamı üzerinden tespit edilir.
5/10/2022 sonrası tanım: Toplam yıllık hasılat; işletmenin, 26/12/1992 tarihli ve 21447 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Sıra No:1 ile belirlenen tekdüzen hesap planındaki gelir tablosunda yer alan net satışlar, iştiraklerden ve bağlı ortaklıklardan elde edilen temettü gelirleri hariç olmak üzere diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar ile olağandışı gelir ve kârların toplamı üzerinden tespit edilir.

8-) İşletmenin faaliyet gösterdiği alanda, irtifak hakkı tesis edilen veya kullanma izni verilen taşınmazların haricinde özel mülkiyete konu taşınmazların da bulunması halinde, hasılat payının tespitine esas yıllık işletme hasılatı; mümkünse irtifak hakkı tesis edilen veya kullanma izni verilen taşınmazlar için ayrı hesaplanır. 5/10/2022’de yapılan değişiklikle değiştirilen cümle; Hazine taşınmazları için ayrı olarak hasılat payının tespit edilememesi durumunda, Hazine taşınmazları ile özel mülkiyete konu taşınmazların aynı faaliyet kapsamında kullanılması halinde işletmenin elde ettiği tüm hasılatın toplam alanın yüzölçümüne bölünmesi suretiyle hesaplanacak olan metrekare birim hasılat miktarının irtifak hakkı ve kullanma iznine konu alanın yüzölçümü ile çarpımı sonucu belirlenir. 5/10/2022’de yapılan değişiklikle birlikte eklenen paragraf ise şöyledir: Ancak, işletmenin asıl faaliyetini özel mülkiyete konu taşınmazların üzerinde gerçekleştirmesi ve Hazine taşınmazlarının üzerinde doğrudan asıl faaliyet kapsamında kullanılmayan sadece boru hattı, dolfen, şamandıra, pompaj istasyonu, deşarj hattı, platform gibi asıl faaliyeti destekleyici nitelikte tali unsurlar bulunması halinde ise hasılat payı cari yıl irtifak hakkı veya kullanma izni bedelinin yüzde yirmisi üzerinden hesaplanır.

9-) Alt Kiracı Uygulamasında Hasılat Payı: İrtifak hakkı lehtarı veya kullanma izni sahibi tarafından, irtifak hakkına veya kullanma iznine konu taşınmazların ya da üzerindeki tesislerin bazı bölümlerinin baz istasyonu, bankamatik ve benzeri amaçlarda kullanılmak üzere üçüncü kişilere kiraya verilmesi ve sözleşmelerinde tesislerin kiracılarından ayrıca hasılat veya kâr payı alınacağına ilişkin hüküm bulunmasına karşılık, kiracıların kiraladıkları yerler üzerinde gösterdikleri faaliyetin niteliği gereği yıllık işletme hasılatlarının veya kârlarının tespit edilememesi durumunda; kiracıların hak lehtarına ödediği cari yıl kira bedelinin yüzde yirmisi oranında kiracılardan ayrıca pay alınır. Yıllık kira bedelinin tespit edilememesi durumunda ise; taşınmazın rayiç değeri, üzerindeki tesisin niteliği, bir yıllık cari yıl irtifak hakkı veya kullanma izni bedeli, varsa aynı bölgede yapılan emsal kiralamalara ilişkin kira bedelleri gibi hususlar dikkate alınmak suretiyle valiliklerce (defterdarlık) (il müdürlüğü) oluşturulacak komisyon tarafından belirlenecek kira bedelinin yüzde yirmisi oranında kiracılardan ayrıca pay alınır. (5/10/2022 tarihinde Yönetmelik değişikliği ile dokuzuncu fıkra son halini almıştır.)

 

 

Aynı Yönetmelikte yapılan bir başka önemli değişiklik ise aşağıda sayılan Yönetmelik Ek’lerinde gerçekleşmiştir.

 

Ek-13 İrtifak Hakkı Şartnamesi

Ek-14 İrtifak Hakkına İlişkin Resmi Senede Yazılacak Hükümler

Ek-15 Kullanma İzni Şartnamesi

Ek-16 Kullanma İzni Sözleşmesi

 

• Ek-13’ün 15 inci maddesinin dördüncü fıkrasında, Ek-14’ün 6’ncı maddesinin “Hasılat Payı “bölümünün dördüncü fıkrasında, Ek-15’in 15’inci maddesinin dördüncü fıkrasında, Ek 16’nın 5’inci maddesinin “Hasılat Payı “bölümünün dördüncü fıkrasında yer alan “yetkili kılınanlara tasdik ettirilerek” ibaresi “yetkili kılınan serbest muhasebeci mali müşavirler veya yeminli mali müşavirlere onaylatılarak” şeklinde değişmiştir.

 

• Ek-13’ün 15’inci maddesinin beşinci fıkrası, Ek-14’ün 6’ncı maddesinin “Hasılat Payı “bölümünün beşinci fıkrası, Ek-15’in 15’inci maddesinin beşinci fıkrası, Ek-16’nın 5’inci maddesinin “Hasılat Payı “bölümünün beşinci fıkrası;
  "Toplam yıllık hasılat; işletmenin, Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Sıra No:1 ile belirlenen tekdüzen hesap planındaki gelir tablosunda yer alan net satışlar, iştiraklerden ve bağlı ortaklıklardan elde edilen temettü gelirleri hariç olmak üzere diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kârlar ile olağandışı gelir ve kârların toplamı üzerinden tespit edilir.” şeklinde değişmiştir.

 

• Ek-13’ün 15’inci maddesinin altıncı fıkrasında, Ek-14’ün 6’ncı maddesinin “Hasılat Payı “bölümünün altıncı fıkrasında, Ek-15’in 15’inci maddesinin yedinci fıkrasında, Ek-16’nın 5’inci maddesinin yedinci fıkrasında, yer alan “hesaplanır, değilse” ibaresi “hesaplanır. Hazine taşınmazları için ayrı olarak hasılat payının tespit edilememesi durumunda, Hazine taşınmazları ile özel mülkiyete konu taşınmazların aynı faaliyet kapsamında kullanılması halinde” şeklinde değiştirilmiştir.
  Fıkranın sonuna ise; “Ancak, işletmenin asıl faaliyetini özel mülkiyete konu taşınmazların üzerinde gerçekleştirmesi ve Hazine taşınmazlarının üzerinde doğrudan asıl faaliyet kapsamında kullanılmayan sadece boru hattı, dolfen, şamandıra, pompaj istasyonu, deşarj hattı, platform gibi asıl faaliyeti destekleyici nitelikte tali unsurlar bulunması halinde ise hasılat payı cari yıl irtifak hakkı bedelinin yüzde yirmisi üzerinden hesaplanır.” kısmı eklenmiştir.

Konuyla ilgili sorunuz olursa bize ulaşabilirsiniz.

 

Sevgi & Saygılarımızla,

Tax & International Advisory | Taxia & Taxademy

 

PDF İndir