MENU
Hafta Sonu Okuması – Bülten
No : 2020-72
Tarih : 27 Haziran 2020
Konu : Covid-19’a Uluslararası Bakış (Çin’i Suçlamak Yersiz)
Merhabalar, iyi hafta sonları dileriz.
Malum, COVID-19 salgınının önlenmesi ve etkilerinin azaltılması amacıyla yapılan her türlü düzenlemeyi sizlerle paylaşıyoruz.
Havalar güzelleşti, sokağa çıkma yasağı da yok ama, yine de okumayı sevenler için “hafta sonu okuması” serisi adı altında konusunun uzmanlarına sorduğumuz çalışmaları size iletmek istiyoruz.
Bugüne kadar bu anlamda, değerli Sosyolog Ceren Zeytinoğlu ile Covid-19 ve Sosyoloji’yi, Önder Devrim Erol’la BT risk ve fırsatlarını, Mehmet Atasever ile sağlık sistemimizi, Kerem Kapancı ile küresel ekonomiye olan etkilerini, Hakan Aytekin ile tedarik zincirlerini ve pandeminin olası etkilerini konuştuk ve sizlere de sunduk.
Bugün çok merak edilen bir konuyu ele alacağız. Televizyonda tartışma programlarında da çok konuşuluyor. Covid-19 ve Çin. Bu konu hassas bir konu ve mutlaka doğru bilgilerle ele alınmalı.
Şimdi izninizle sözü bu konuda güzel bir blog yazısı da yazan değerli dostumuz iş insanı sayın H. Serhan Süzer’e bırakıyorum. Kendisi hem yetenekli bir iş dünyası mensubu hem de gördüklerini, yaşadığı deneyimlerini kişisel bloğunda paylaşan kalemi ve gözlemi kuvvetli bir aktivist, ülkesine aşık bir insan.
Keyifli okumalar, sağlıklı günler dileriz.
ŞK. Siz çok geziyorsunuz ve dünyayı dolaşıyorsunuz özellikle farklı ülkeleri, Çin’e en son ne zaman gittiniz.
Serhan Süzer: Hayatımda ilk ve tek kez Çin’e geçen sene haziran ayında gittim. Dünyanın en büyük güneş enerjisi fuarı SNEC her sene Şangay’da düzenleniyor. Ucu bucağı olmayan bu fuarda dünyanın her yerinden güneş enerjisi sektör paydaşları bir araya geliyorlar. Size bu anlamda insanlık olarak Covid-19 salgınına dair yapmamız gereken iç muhasebeden bahsedeceğim.
Geçen sene 4-6 Haziran’da düzenlenen bu etkinliğe ben de iki çalışma arkadaşımla, oldukça yoğun bir toplantı gündemiyle katıldım. Biri güneş paneli konusundaki teknik danışmanımız Fas Kökenli Alman ve Fransız vatandaşı Zineb, diğeri de satış pazarlama direktörümüz Simay. Simay 3 sene Çin’de kaldığı için bize orada adeta bir rehber gibi eşlik etti.
ŞK. Peki nasıl buldunuz Çin’i, çok büyük bir ülke değil mi, nasıl geçti Çin seyahatiniz onunla başlayalım, sonra Covid-19 ile ilgili tespitlerinize geçeriz.
Serhan Süzer: Çin olağanüstü bir ülke. Yüzölçümü olarak Dünya’nın en büyük 3. Ülkesi olmasını geçtim (ki ikinci sıradaki Kanada’ya yakın bir büyüklüğü var), tarih, kültür ve gelişmişlik seviyesi olarak inanılmaz bir ülke. Batı kültürüyle birçok anlamda taban tabana zıt olarak görünse de Türkiye olarak
kendi kültürümüzden de birtakım enstrümanları fark edebiliyorsunuz. Örnek vermek gerekirse, çay sevmeleri, bizim kanuna benzer müzik enstrümanları olması ve bizim gibi binlerce yıllık tarihlerinden gelen bir kültüre sahip olmaları hemen fark ettiğim ortak noktalar.
Beni en çok etkileyen unsur da kendi ülkemizde bir türlü beceremediğimiz bütün ulus olarak takım oyunu oynamaları. Yani nüfusu 1 milyarı geçen bir ülke düşünün, herkes bir takım oyuncusu gibi üzerine düşeni en iyi şekilde yapmaya çalışıyor. Bütün ulus belli hedeflere odaklanabiliyor. Böyle bir takım oyunu oynamaları büyük bir ekonomik ve siyasi güç yaratıyor. Bir de bu yüzden sıfır noktası olmasına rağmen birçok ülkeye göre salgını çok daha iyi yönettiler. Çünkü halkı söz dinliyor, herkes üzerine düşeni disiplinli bir şekilde yapıyor ve yapmaması gerekeni de yapmıyor.
Oraya ilk vardığımdaki tespitlerime gelince, Şangay şehrindeki Radisson Blu Shanghai Pudong Jinqiao’da bir pazar günü sağ salim vardık. O günün akşamında ekip arkadaşlarımla birlikte nüfusun yoğun olduğu liman bölgesine indik ve yemek için Huangpu Nehri’nin kıyısında bulunan Lujiazui (Financial District) bölgesindeki Super Brand Mall’un içinde, Yershari Xinjiang adlı Uygur restoranına gittik. Akşam yemeğinin ardından otele döndük ve otelimize yerleştik.
Ertesi gün güneş enerjisi sektörünün liderlerinin bir araya geldiği bir öğle yemeği etkinliğinde yerimizi aldık. Bu öğle yemeğinden sonra bazı temaslarımız ve görüşmelerimiz oldu ve sonra tekrar otele döndük.
Ekibimizden Zineb rahatsızlanıyor
Otele döndükten sonra akşamüzeri Avrupa’nın önemli güneş enerjisi makine ve donanım sağlayıcısı Meyer Burger’in etkinliğine katılmak üzere tekrar hazırlanıp çıkacakken Zineb bana kendini iyi hissetmediğini söyledi. Seyahatlerde insanlar bazen çok yıpranabiliyor. Yorgunluk ve seyahatten ötürü sıkıntısı olabileceğini düşündüm ve kendisine bu akşam iyi bir uyku uyuduktan sonra ertesi gün zımba gibi olabileceğini söyledim, moral verdim. Sonra çok keyifli güzel bir gece geçirdik, çok ayrıntıya girmiyorum, daha fazlasını benim bloğumdan da okuyabilir merak edenler.
Bu etkinlikten sonra çok geç olmadan akşam otele döndük. Ertesi gün (Salı günü) SNEC etkinliği resmi olarak başlayacaktı. O yüzden nispeten erken saatte odalarımıza çekildik. Buraya kadar her şey normaldi.
Ertesi sabah kâbus başladı. Sabah kahvaltıya Zineb inemedi. Normalde Alman disiplini ve dakikliğine sahip Zineb’in gecikmesi garip geldi. Sözleştiğimiz saatten yarım saat sonra kendisini aradım, sesi çok kötü geliyordu. Aramızda şöyle bir dialog geçti:
“Zineb iyi misin? Sesin kötü geliyor.
İyi değilim. Dün gece çok kötü hastalandım. Bütün gece soğuk terler döktüm ve uyuyamadım. Şimdi de başım çok ağrıyor, kafamı kaldıramıyorum, çok halsizim.
Eyvah. Seni bir doktora götürelim mi? Sana yardımcı olalım.
Gerek yok. Birazdan kendimi toparlayıp aşağıya inerim.
Tamamdır, seni her halükârda bekliyoruz. Bir şeye ihtiyacın olursa haberimiz olsun.
Teşekkürler.”
Bu konuşmadan sonra Zineb bir türlü aşağıya inemedi. En son konuşmamızdan 45 dakika sonra kendisini tekrar aradık. Telefonda bize “Siz SNEC’e gidin, ben kendimi toparlayayım öyle geleyim, haberleşelim” dedi. Biz de bunun üzerine SNEC’in açılışına gittik.
ŞK. Çok ilginç merak ettik, Çin’in mutfağı, havası vs, bir şey mi dokundu acaba lütfen devam edin.
Serhan Süzer: Aynen, biz de öyle düşündük önce.
Zineb’in izini sürüyoruz
Gün içerisinde kendisini yine aradık, ulaşamadık. Cep telefonu kapalıydı, otel odasından cevap vermiyordu. Paniklemeye başladık. Gün içerisinde birçok toplantıya girdikten sonra akşamüzeri otele döndük ve odasını tekrar aradık, ulaşamadık. Bunun üzerine resepsiyonla ve konsiyerjle görüştük, Zineb’in eşgalini verdik; öğle saatlerinde taksiyle atlayıp otelden çıktığını öğrendik. Bindiği taksiciye ulaştık ve sonunda Zineb’in hastanelik olduğunu şehir dışında bir hastanede yattığını tespit ettik.
Akşamki programları iptal edip Zineb’i bulmaya gittik. Bulunduğumuz yerden yaklaşık 1,5 saat süren bir yolculuğun ardından Zineb’in yattığı hastaneye vardık ve odasına girdik.
Ciddi anlamda hastanelik olmuştu, kolunda her türlü serum vb. bağlı yatak döşek yatıyordu. Bizi görünce sevindi. Düşünebiliyor musunuz, hayatında ilk kez Çin’e gelen Avrupa vatandaşı güneş enerjisi konusunda uzman bir profesyonel Çin’deki daha ilk gününde virüs kapmış ve kolunu kıpırdatamaz halde kendini zorlayarak bizimle konuşmaya çalışıyordu.
Meğer Zineb, bizimle konuştuktan sonra bırakın iyileşmeyi neredeyse bayılacak kadar kötü duruma düşünce kendi başına taksiye binmiş ve konsiyerjden aldığı tavsiyeyle şoföre “Shanghai International Hospital” hastanesine gitmesi gerektiğini söylemiş. Taksi şoförü de bizdeki sahtekâr taksiciler misali, otele 10 dakika uzaklıktaki o hastaneye götüreceğine aynı zincirin şehir dışında 1,5 saat uzaklıkta Hongqiao havaalanına yakın “Shanghai Jiahui International Hospital” hastanesine götürmüş. Daha fazla para kazanmak için yol uzatan sahtekâr taksiciler dünyanın her yerinde var maalesef.
Doktordan maske uyarısı
Zineb bitkin halde bizimle sohbet ederken önce içeri bir hemşire girdi. Serumu değiştirdikten ve genel bakımını yaptıktan sonra çıktı. 45 dakika sonra da Hint kökenli olduğunu tahmin ettiğim bir başka doktor girdi içeri. Doktor bize hemen “Siz neden maske takmadınız?” diye sordu. İçeri giren hemşire de doktor da maskeliydi. Ben de “Kimse bize maske takmamızı söylemedi” dedim. Doktor hemen dışarıda koridorun sonundaki yerden maske almamızı söyledi ve “Bir daha bu odaya maskesiz girmeyin” dedi. Ben merakla söze girip “Biz maske takmaya pek alışkın değiliz, neden takmamız gerekiyor?” diye sorunca hayatımda ilk defa duyduğum ve şimdilerde öğrendiğimiz bir gerçeği yüzümüze vurdu: “Hanımefendinin nasıl bu duruma düştüğünü ve hangi virüsün buna sebebiyet verdiğini bilmiyoruz, o yüzden bu tip hastalıklarda odanın içine girerken maske takmak mecburidir” dedi. Bunun üzerine tıpış tıpış odadan çıkıp hemen maskelerimizi takarak yeniden odaya girdik.
Zineb’le bütün detayları konuşup hastalığı süresince ne yapacağımızı ve ona nasıl yardımcı olacağımızı kararlaştırdıktan sonra oradan ayrıldık, yine uzun bir yolculuğun ardından otelimize geri döndük.
ŞK. Bu kadar olur, ta Çin’e kadar gidip hastanede yatmak. Büyük badire.
Serhan Süzer: O hafta yoğun bir gündemle günde en az 10 toplantıya girip çıkarak haftayı tamamladık. Programımıza göre cuma günü Jiangsu eyaletine gidip bir AgroPV santraline (altta tarım yapılan, üstte güneş enerji santrali olan bir model) teknik ziyaret düzenleyecektik.
Bu kez de ben kötü hissetmeye başlıyorum
Ancak ben Perşembe günü özellikle öğleden sonra kendimi iyi hissetmemeye başladım. Soğuk terler dökmeye başlamıştım. Bu hiç iyi haber değildi, çünkü cuma günü seyahat edip Jiangsu eyaletinin Suzhou, Changshu şehrinde yer alan Shajiabang Endüstri bölgesine giderek oradan da Xi’an’a uçacak, cumartesi de önemli bir yatırımcı toplantısına katılacaktık. Ertesi gün AgroPV ziyaretini üzülerek iptal ettik. Perşembe akşamı ben de otelimize yakın olan hastaneye muayeneye gittim. Cuma akşamı direkt Xi’an’a uçuş organize ettik. Yatırımcı ziyaretini iptal edemezdim.
Hastanede influenza olabilir diye bana grip virüsüyle ilgili test yaptılar. Enteresan bir şekilde hiçbir şey çıkmadı. Ben soğuk terler dökmeye devam ediyordum, ateşim de vardı. Otele gidip dinlenmemi önerdiler bir de semptomları hafifletecek ilaçlar verdiler. Otele döndük.
Ertesi gün havalimanına gitmeden önce Zineb’i bir kez daha ziyaret ettik. Tabii bu sefer kurallara başından uyup maske takarak yanına girdik. Ertesi hafta uçuşuna yetişemeyecekti çünkü onun iyileşmesi de beklenenden daha uzun sürüyordu, o yüzden üzgündü. Biz yanında olamayacaktık ama onun tüm valizlerini sağolsun Simay toparladı ve ona getirdik. İhtiyacı olan şeyleri de aldık. Güzel temennilerimizi ilettikten sonra hastaneden ayrılıp havalimanına gittik.
Xi’an’da rahatsızlığım giderek arttı
Cuma akşamı Xi’an’a vardığımızda ben iyiden iyiye kötüleşmiştim. O akşam yatağa kendimi zor attım. Ertesi sabah yine soğuk terlerle uyanıp bitkin bir şekilde kahvaltıya indim. Sonrasında potansiyel yatırımcı bizi otelden aldırdı.
Adamlara çaktırmamaya çalışıyordum ama özellikle beraber 3 saat fabrika turu attığımızda yürümekte bile zorlandığım anlar oldu. Arada sırada hava almak için dışarı çıkarak idare ettim. Toplantı da başarılı geçti. Sonrasında bizi yemeğe götürdüler. Yemekte çivi çiviyi söker misali bol acılı bir şeyler yedim, verdikleri içkilerden içtim.
Tavuk bacağı gibi bize göre eksantrik şeyler haricinde her şeyden bol bol yedik. Yemekleri onlar gibi çubuklarla ve beğenerek yememiz adamların hoşlarına gitti. Rahat bir iletişim sağladık. Sonrasında o toplantıyı organize eden bir başka Çinliyle görüşmeye gittik. Her ne hikmetse ben o yemekten sonra yine bol bol terledim ama akşamüzerine doğru kendimi iyi hissetmeye başladım.
ŞK. Yapmayın Serhan Bey, siz bayağı dayanıklıymışsınız. Umarım, hikayenin bundan sonrası rahattır, siz de mi Corona oldunuz yoksa?
Serhan Süzer: Pazar günkü Xi’an antik kent ziyaretimizde iyiden iyiye kendime gelmiştim. Hafta başına da çakı gibi girdim. Türkiye’ye tamamen iyileşmiş olarak döndüm. Zineb 3-4 gün rötarlı bir şekilde hafta sonuna doğru evine, Avrupa’ya dönebildi. 10 gün boyunca hastanede kalıp maalesef hiçbir etkinliğe ve toplantıya iştirak edemedi. O hafta Çin’de geçirdiğimiz hastalığı bir çeşit virüs sebebiyet verdi. Ne olduğuna bir anlam verememiştik. Çok da önemsemediğimiz bu durum şimdilerde Covid-19 salgını yaşarken daha da anlam kazandı.
Bu arada ekibin içinde bir tek Simay’a bir şey olmadı. Dimdik ayakta bütün toplantıları organize etti, aktif olarak katıldı. Kendisiyle “Çin’de yaşadığın 3 sene boyunca buradaki virüslere bağışıklık kazanmışsın?” diye şakalaştığımı hatırlıyorum.
Koronavirüsün çıkışıyla ilgili iddialar
ŞK. Peki her şeye rağmen virüsün sıfır noktası olan Vuhan’da olanlardan dolayı Çin bu işin tek sorumlusudur diyebilir miyiz?
Serhan Süzer: Çin’le ilgili çeşitli iddialar ortaya atıldı. Birinci iddia bu virüsün bir hayvan pazarından çıktığıydı. Bu konuda çeşitli spekülasyonlar olduğu için Çin Devleti bazı hayvan pazarlarını kapattı.
Bir başka iddia da Covid-19 virüsünün Vuhan’daki bir viroloji laboratuvarında üretildiğiydi. Açıkçası bu iddianın insanlar arasında hızla yayılmasını sağlayacak şekilde öne sürülenleri; bilinen koronavirüslerin özellikleriyle oynandığı ve bunun Çin veya Amerika kaynaklı olabileceği, hatta Bill Gates gibi nüfuzlu kişi veya ailelerin bu işin arkasında olabileceği hakkında paylaşılanları ben de birçok yerden duydum.
Bugün geldiğimiz noktada tüm dünyada uzak doğu kökenli insanlara karşı bir öfke birikimi oluştu. Hatta Amerika ve Kanada gibi ciddi uzak doğu etnik kökenli nüfusa sahip gelişmiş ülkelerde bile bu insanlara karşı nefret suçları işlenmeye başlandığının haberleri geliyor. Bu gerçekten çok üzücü ve utanç verici.
Covid-19 salgınının başlangıç noktasını hiçbirimiz bilemeyiz. Komplo teorilerinde öne sürüldüğü gibi bunun arkasında belli bir istihbarat veya nüfuzlu kişiler ve aileler varsa onların dışında bunu kimsenin bilmesine pek imkân yok. Veya gerçekten Çin’deki bir hayvan pazarından çıkmışsa geri dönüp bunu %100 tespit edemeyiz. Burada benim dikkatinizi çekmek istediğim konu farklı.
ŞK. Nedir peki, dikkat çekmek istediğiniz konu, nasıl analiz ettiniz bu durumu?
Serhan Süzer:
Neler yapılabilirdi?
Bu salgının bu kadar yayılması ve hâlâ her gün yüz binlerce insanın hayatını kaybetmesinden dolayı burada herkesin kendine dönüp bakması ve neyi yanlış veya eksik yaptık diye muhasebesini yapması gerekiyor. Bazılarının söylediği gibi buna “Çin virüsü” deyip sorumluluğu sadece Çinlilere atma eğilimi göstermek bana göre zayıflıktır. Çünkü sıfır noktası Çin olduğu varsayılan bu koronavirüs salgını ülkelerin belli başlı reaksiyon ve hazırlıklarıyla engellenebilirdi. Ülkeler maalesef proaktif davranmadılar. Buna göre:
Tüm bunlar yapılsaydı, bugün bu salgının bu kadar büyük bir küresel boyuta ulaşmasını engellerdik. Ülkelerin hemen hemen tamamı bu pandemiye hazırlıksız yakalandı. Bir de tabii işin temeline bakmak gerekiyor. Bu da insanların yaşadığımız dünyada kendileri dışında bütün canlıları hor görmeleri ve yaşam hakkı tanımamaları; dünyayı ve doğamızı adeta talan etmeleri…
Doğanın tokadı ve insanlığın seçimi
Sürekli artan bir oranda yükselen dünya nüfusu da bu talanı hızlandırıyor. Bu salgının başlangıç noktası genetiğiyle laboratuvar ortamında oynanmış virüs olsa dahi bu sadece oluşabilecek bir salgının daha hızlı ortaya çıkmasını sağlamıştır. Yoksa doğa kendini korumak için geçmişte olduğu gibi bu virüslerin ortaya çıkmasını sağlayacaktı zaten. İnsanlığın sonunu getirebilecek salgın, iklim değişikliği ve nükleer savaş tehlikelerinin ikisi yani salgın ve iklim değişikliği doğanın ortaya koyduğu kendini koruma mekanizmasıdır esasında. Doğa önce uyarır, kulak çeker, sonra tokat atmaya başlar (ki bugünlerde tokat atmaya başladı) ve en sonunda da öldürücü darbeyi vurur. Biz insanlar ise çok güçlü olduğumuzu düşündüğümüz bir anda neye uğradığımıza şaşırır, olacakları hiçbir şekilde engelleyemeyiz ancak geciktirebiliriz.
O yüzden insanlık olarak Çinlilere suçu yüklemek yerine hepimizin kendi içimizde muhasebeyi yapıp hiç değilse bundan sonra gerekenleri yapmamız gerekiyor. Hayat kısa. Yaşam süremiz boyunca dünyaya, insanlığa ve içinde yaşadığımız topluma katkıda mı bulunacağız, yoksa bencil bir şekilde umursamaz ve etrafa zarar veren hayat tarzımızı sürdürecek miyiz, bu seçim bizlerin elinde. Karar bizim, hepimizin!
ŞK. Bize zaman ayırdığınız için çok teşekkürler, H. Serhan Süzer * www.serhansuzer.com
*H. Serhan Süzer, sürdürülebilirlik, yenilenebilir enerji, fintech, big data gibi çok alanda yatırımları olan bir iş insanıdır. Aylık olarak gördüklerini, tattıklarını, deneyimlerini keyifli bir şekilde blog sayfasında paylaşmaktadır. Tutkulu bir sosyal girişimci ve yardımsever olup aynı zamanda Kosta Rika İstanbul Fahri Konsolosudur.
Bizimle bu keyifli sohbeti yaptığı ve Çin’le ilgili tespitlerini paylaştığı için çok memnun olduk.
Bizi okuduğunuz için teşekkür ediyoruz.
Saygılarımızla,
Şaban Küçük
