MENU
Enflasyon düzeltmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesine yönelik hazırlanan “555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği” 30 Aralık 2023 tarihli Resmî Gazete’de (2. Mükerrer) yayımlanmıştır.
24 Kasım 2023 tarihinde yayımlanan Taslak Tebliğ’de, son yapılan değişiklikleri Taxia olarak sizler için bir karşılaştırma tablosu hazırladık.
3’üncü kez güncellenen Tebliğ Taslağı’ndaki değişiklikleri “Aralık Ayı Mali / Vergisel Gelişmeler” bültenimize konu etmiştik. Bu değişiklikleri konu başlıkları ile özetleyecek olursak;
Bu blog yazısı Tebliğ’i nasıl okumamız gerektiğine ilişkin kaleme alınmış olup, bir “uygulama kılavuzu” mahiyetindedir. Tebliğ’in kapsamı okuma kolaylığı açısından tasnif edilmiş, Tebliğ’deki ilgili kısımlar birebir kullanılmıştır.
İyi okumalar dileriz.
1.1. Enflasyon Düzeltmesi Nedir?
“213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasında enflasyon düzeltmesi, "mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanması" şeklinde tanımlanmıştır. Buna göre enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetlerin Türk Lirası değerlerinin, tablonun ait olduğu tarihteki değerine yükseltilmesinden ibaret bir işlemdir. Düzeltme, parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayıları ile çarpılması suretiyle gerçekleştirilecektir.”
1.2. Hangi Mali Tablolar Düzeltme İşlemine Tabi Tutulacaktır? (Tebliğ/Md.7)
“213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (8) numaralı bendinin (b) alt bendinin verdiği yetkiye dayanılarak, enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükelleflerce, mali tablolardan sadece bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulması uygun görülmüştür.”
1.3. Bilançoda Hangi Kıymetler Düzeltme İşlemine Tabi Tutulacak? (Tebliğ/Md.9)
“Bilançoda görünen parasal olmayan kıymetlere ait değerler, bilanço tarihi itibarıyla bu kıymetlerin satın alma gücünü gösteren değerler olmadığından, bilançonun enflasyonun etkilerinden arındırılmasını teminen enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.”
“Nevi itibarıyla iktisadi işletmelere dâhil bulunan kıymetlerden parasal ve parasal olmayan kıymetler bu Tebliğ eki listelerde (EK 1 ve EK 2) yer almaktadır. Söz konusu listelerde öz sermaye kalemlerine yer verilmemekle birlikte, aksine bir hüküm olmaması ve Tebliğde bir belirleme yapılmamış olması şartıyla, bu Tebliğ uygulamasında öz sermaye kalemleri "parasal olmayan kıymet" olarak addolunur.”
1.4. Enflasyon Düzeltmesini Kimler Yapacak? (Tebliğ/Md.8)
“Enflasyon düzeltmesi, kollektif, adî komandit ve adî şirketler dâhil kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılır.
Kurumlar vergisi mükellefi olan iş ortaklıklarının da bilançoları enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.
Diğer yandan;
enflasyon düzeltmesi yapamazlar.”
1.5. Enflasyon Düzeltmesinde “Kayıt Zamanı” Ne Zamandır? (Tebliğ/Md.51)
“Enflasyon düzeltmesi yapılan geçici vergi dönemleri ve hesap dönemlerine ilişkin düzeltme işlemleri, tabi olunan vergi türü dikkate alınarak, söz konusu dönemlere ait geçici vergi/gelir/kurumlar vergisi beyannamelerinin (süre uzatımları dâhil kanuni süre içerisinde) verilme tarihine kadar yapılır, düzeltmenin yapıldığı tarih itibarıyla yasal defterlere kaydedilir.”
“2023 yılına ilişkin yapılan enflasyon düzeltmesine ait kayıtlar 2023 yılı yasal defterlerine, 2024 ve izleyen dönemlerde yapılacak enflasyon düzeltmesine ait kayıtlar da ilgili dönem defterlerine intikal ettirilir.”
1.6. Enflasyon Düzeltme İşleminin Yapılmamasının Bir Müeyyidesi Var Mıdır? (Tebliğ/Md.56)
“213 sayılı Kanunun enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümleri esas itibarıyla değerleme hükümleridir. Bu nedenle, enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükelleflerin düzeltme işlemini yapmamaları, değerleme işleminin usulüne göre yapılmaması hükmünde olup cezai müeyyide de aynı yönde uygulanır.”
“Enflasyon düzeltmesine ilişkin işlemlere paralel olarak Tekdüzen Hesap Planında yapılan düzenlemelerin yer aldığı 12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uyulmaması durumunda, 213 sayılı Kanunun ilgili hükümleri uyarınca gerekli cezai işlemler uygulanır.”
2.1. Mali Tabloda (Bilanço) Yer Alan Kıymetlerden Hangilerinin Parasal Olmayan Kıymet Olduğunun Tespit Edilmesi
Tespit işlemine ilişkin detaylı açıklamalara “1.3.” no.lu başlıkta yer verilmiştir.
2.2. Tespit Edilmiş Parasal Olmayan Kıymetlerin Enflasyon Düzeltmesinde Dikkate Alınacak Tutarlarının Bulunması (Tebliğ/Md.13,14,15)
“Parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işleminde, düzeltmeye esas tarih itibarıyla sahip olduğu ve 213 sayılı Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre, Tebliğin bu maddesi de dikkate alınmak suretiyle, tespit edilen tutarları/değeri esas alınır.”
“Parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları belirlenirken bir kısım değerler, parasal olmayan kıymetlerin 213 sayılı Kanunun değerleme hükümlerine göre bulunan tutarlarından düşülür ve bu işlemden sonra bulunan miktarlar düzeltmeye esas alınır.”
“Bu kapsamda
“213 sayılı Kanunun geçici 31 inci maddesi, geçici 32 nci maddesi ve/veya mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulmuş iktisadi kıymetler için, en son yapılan yeniden değerleme sonrası değerler düzeltmeye esas tutar olarak dikkate alınır”
2.3. Tespit Edilmiş Parasal Olmayan Kıymetlerin Enflasyon Düzeltmesinde, Düzeltmeye Esas Tarihleri ve Düzeltme/Taşıma Katsayılarının Belirlenmesi (Tebliğ/Md.17,18)
“2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun düzeltilmesi işlemi, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Türkiye geneli için hesaplanan ve aylar itibarıyla açıklanan Yİ-ÜFE değerleri göz önünde bulundurularak aşağıdaki formüle göre saptanacak olan düzeltme katsayıları kullanılarak yapılacaktır.”
Düzeltme Katsayısı = Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE
Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Yİ-ÜFE
“Düzeltme işlemini yapabilmek için kullanılması zorunlu olan "Düzeltme Katsayısını”, belirlemek amacıyla; 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetler için esas alınacak "Düzeltmeye Esas Tarih" aşağıdaki esaslara göre belirlenecektir:
“31/12/2023 tarihinden öncesine rastlayan devir, nev’i değişikliği ile tam ve kısmi bölünme işlemleri nedeniyle işletme aktifinde yer alan iktisadi kıymetlerin düzeltmeye esas tarihi olarak devir tarihi değil söz konusu kıymetlerin devir alınan, nev’i değişen veya bölünen işletmenin envanterine alındığı; birleşmede ise birleşilen kurumun kayıtlarına intikal ettiği (Tebliğin bu maddesinde ayrıntıları gösterilen) tarih düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınacaktır.”
“Diğer yandan toplulaştırılmış yöntemlere göre bulunan katsayılar kullanılarak da düzeltme işlemi gerçekleştirilebilir. Toplulaştırılmış yöntemler kullanılarak düzeltilebilecek parasal olmayan kıymetler, stoklarla sınırlıdır.”
“Basit Ortalama Yöntemi” ve “Stok Devir Hızı Yöntemi” olmak üzere iki tür toplulaştırılmış yöntem belirlenmiştir.”
2.4. Tespit Edilmiş Düzeltmeye Esas Tutarların Ait Oldukları Düzeltme/Taşıma Katsayılarıyla Çarpılması, Parasal Olmayan Kıymetlerin Düzeltilmiş Tutarlarının Hesaplanması, Düzeltilmiş Değerler ile Düzeltme Öncesi Değerler Arasındaki Enflasyon Farklarının Kayıtlara Alınması (Tebliğ/Md.26)
“Enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilecektir.”
“Enflasyon düzeltme hesabı ise (698 Hesap), parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların kaydedildiği hesabı ifade eder. Parasal olmayan varlıkların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal olmayan kaynakların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar ise borcuna kaydedilir.”
“2023 hesap dönemi sonuna ait bilançonun enflasyon düzeltmesinde, parasal olmayan kalemlerin düzeltilmesinden ortaya çıkan düzeltme farkları ve sıfırlanması gereken özkaynak kalemleri "Enflasyon Düzeltme Hesabı"na aktarılır. "Enflasyon Düzeltme Hesabı"nın kalanı gelir ya da gider unsuru olarak dikkate alınmayıp "Geçmiş Yıllar Kârları Hesabı”na veya "Geçmiş Yıllar Zararları Hesabı”na aktarılarak kapatılır.”
2.5. Parasal Olmayan Kıymetlerin Düzeltilmiş Değerleriyle, Parasal Kıymetlerin İse Düzeltmeye Tabi Tutulmaksızın Mali Tabloda Gösterilmesi
Gösterime ilişkin detaylı açıklamalara yukarıda yer verilmiştir.
Konuyla ilgili vergi ve muhasebe uygulamaları yanında, ticaret hukukunu, regülasyona tabi şirketleri, halka açıkları ilgilendiren önemli düzenlemeleri de takip etmekte fayda bulunmaktadır.
Bu konuda şu içeriklere de göz atmak isteyebilirsiniz. Özellikle yeniden değerleme yapmış olan firmaların linkte yer alan yazılarımızı okumasını tavsiye ederiz.
2022-31 / Yeniden Gelen Yeniden Değerleme Uygulaması Tebliğ Taslağı
Makale | Maliye’den Aldım 12; Enflasyon Düzeltmesine Gittim 9. Bilin Bakalım Bu Ne?
Taxia ve Taxademy iş birliğinde bu konuda webinarlar yapıyoruz, önde gelen sivil toplum kuruluşları ile yerinde toplantı ve çalıştaylar düzenliyoruz. Sizleri de mutlaka bekleriz.
Sevgi & Saygılarımızla,
Tax & International Advisory | Taxia & Taxademy
