TAXIA Kişisel Rıza Formu

2023-25 / Afetlerin Finansmanı ve Kolektif Hareket Bilinci

Geçmiş Olsun. Bölgeye yoğun bir şekilde bağış ve yardımlar yapıldı. Umarım yerlerine ulaşır.

1- Bağışta vergi indirimi konusu yeterince tartışıldı: Kanuna göre şartları taşıyan ayni veya nakdi bağışların tamamı veya %5-10’u (ayrıntıya girilmemiştir) gelir ve kurumlar vergisinde indirim olarak (gider değil) dikkate alınabilmektedir. Ayrıca KDV istisnası da bulunmaktadır.

Bu konuda Gelir İdaresi Başkanlığı vergiden indirilmesi konusunda önce bir duyuru sonra da bir Rehber yayımladı. Bununla ilgili gelir, kurumlar, KDV, ÖTV, harç ve damga vergisinde sağlanan kolaylıklar ele alındı. Bağış ve yardımın diğer mali boyutlarını ve asıl yapılması gerekenleri tartışmaya başlıklar ile devam edelim. Kısa vadeye değil uzun vadeye odaklanalım.

2- Borca batık şirketler bağış yapabilir mi? Bu konuda net bir düzenleme yok gibi. Ama teknik iflasta olan ve daha kendisini finansal açıdan sağlama alamamış bir şirketin varsa elindeki varlıkları iyiniyetli bile olsa bağış ve yardıma konu etmesi mümkün mü tartışılabilir. Benzer bir soru konkordato ilan etmiş olan firmalar için de sorulabilir.

3- Peki halka açık şirketler için durum nasıl? Bu alanı öneminde dolayı SPK düzenliyor. Öncelikle bu konunun mutlaka önceden genel kurulda belirlenmiş olması gerekiyor. SPK bir duyuru ile bağış yapmak isteyen ancak genel kurullarınca belirlenmiş bağış tutarı yeterli olmayan ve/veya hiç belirlenmemiş olan halka açık ortaklıkların; a) Yönetim kurulu kararı ile varsa genel kurul kararında belirlenen sınırı aşacak; böyle bir sınır belirlenmemişse, yönetim kurulu kararında öngörülecek tutarda bağış yapabilecekleri, b) Yönetim kurulu kararı ile yapılacak bağış ve ödemelerin tutarı ve bağış yapılan tarafın kamuya duyurulması gerektiği açıklandı.

4- Bankaların bağışta liderliği: Finans kurumları ülkemizde çok tartışılır, pek de sevilmezler. Çok sayıda teşvikten de yararlanamazlar. Geçen sene şirketler için %20 olan kurumlar vergisi finansal kuruluşlar için %25 oldu. Bankalar diğer şirketler gibi bağış ve yardımda da serbest değiller. İlgili kanunda katı kurallar var. 17 Şubat 2023 tarihli Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile olağanüstü hâl süresi boyunca bu kural kaldırıldı. Bankalar bağışta lider oldular. İki ay sonra kurumlar vergisi rekortmenleri açıklanınca, tabloyu inceleriz. Rekortmenlerin çoğunun banka olduğunu görürüz.

5411 sayılı Bankacılık Kanunu: Bağış sınırları

Madde 59 —Bankalar ve konsolide denetime tâbi kuruluşlarca bir malî yılda yapılabilecek bağış miktarı, banka özkaynaklarının binde dördünü aşamaz. Ancak, yapılan bağış ve yardımların en az yarısının, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider veya indirim olarak dikkate alınabilecek bağış ve yardımlardan oluşması zorunludur.

5- Kamu kurum ve kuruluşları dışında Dernek ve Vakıfların önemi: Depremden sonra bir kez daha gördük ki sivil toplum dayanışma ruhu açısından çok önemli. Ülkemizde sayıları 100’bini aşan sivil toplum örgütü var. Bunlardan çok az bir kısmında kamuya yararlı dernek veya vergi muafiyeti tanınan vakıf statüsü mevcut. Bunun çeşitli avantajları var; bağış ve yardım yapanlar için malum.

• Vergi muafiyet tanınan vakıflar: Bu vakıflar Gelir İdaresi Başkanlığı’nın web sayfasında yer alıyor. Vergi Muafiyeti Tanınan Vakıfların Listesi | Gelir İdaresi Başkanlığı (gib.gov.tr) Toplam sayı 313 tane olup, listede kuruluş yılı ve yeri de görülüyor.
• Kamuya yararlı dernekler: Ülkemizde 355 dernek bu statüye sahip olup, web sayfası ve dernek başkanının ismi, adresi, telefon numarası gibi bilgiler ayrıntılı olarak listede yer almakta. (Excel liste) Kamu Yararına Çalışan Dernekler (siviltoplum.gov.tr)
  
  • AKUT derneği bu listede yer almaktadır.
  • AHBAP derneği ise bu listede yer almamakta olup, bu dezavantaja rağmen önemli ölçüde yardıma aracılık yapmaktadır. Haluk Levent yaptığı bir açıklamada “vergiden indirilebilecek bir bağış” için pek olumlu konuşmamıştır.
    
    
• Dernek veya vakıflarda bu statünün alınması ve sürdürülmesi belli koşullara bağlanmıştır. Yapılan bağışın afetle ilgili bir faaliyet alanı olan bir derneğe veya vakfa yapılması veya bölge olarak afetin olduğu yerde kurulu olması gibi bir şart bulunmuyor.

Envanter açısından önemli bir konu da ülkemizin makine, teçhizat, araç gereç envanterinin ne olduğu. 5174 sayılı Kanuna göre odalar ve borsalar firmalara kapasite raporu çıkarıyor. Bir nevi, ülkenin tüm üretim kapasitesinin kaydı tutuluyor. Bu datanın AFAD veya ilgili kurumlarla koordinasyonu ve kriz senaryoları için elden geçirilmesi kritik olabilir.

Canla başla çalışan madencilerin, belediye itfaiye birimlerinin, büyük inşaat şirketlerinin ve kurtarma örgütlerinin ellerindeki envanterin ülkeye yayılımı ve yerleşimi ile daha büyük bir afet durumu için ülke çapında sayım ve kaydı önemli bir konu olarak karşımıza çıkıyor.

• Daha büyük bir afete karşı ülke olarak bir envanter çıkarılması faydalı olur. Bu envanterin mobilize edilmesi, idareler arası kullanımı ve farklı senaryolara karşı bulunduğu, depo edildiği coğrafyalar hız ve lojistik açıdan çok önemli gibi duruyor.

7- Verginin ve kamunun önemi: Gelelim konunun özüne: finansman. Bölgede etkilenen bina sayısı, depremin yüzölçümü ve ülkenin ve milletin dirlik ve bütünlüğü açısından bakınca, kamu harcamaları ve yatırımlarının en sağlam kaynak olan Vergi ile finanse edilmesi ve Meclisin bütçe hakkı ve vatandaşın ve sivil toplum örgütlerinin bu sürece daha çok katılmalarının önemi ortaya çıktı.

Toplanan paralar güzel, yardımlar anlamlı, hele küçük çocukların gönderdiği harçlıklar ve mesajları geleceğe ümitle bakmamızı sağlıyor. Ama devlet gibi dev bir aygıtın varlığı ve önemi ile toplanan para karşılaştırılınca, gerekli kamu giderleri için bir kez daha ortaya çıkıyor ki Vergi Çok Önemli! Afetlerle ve kök nedenlerle şimdiden mücadele etmek için sağlam kamusal kaynaklar şart.

• Devletimiz yardımlaşmayı özendirmek ve koordine/güvenilir kurumları teşvik etmek için her bir 1TL bağış ve yardım karşılığında bütçeden de 1TL bağış ve yardım taahhüt edebilir.

• Toplumsal fay hatlarını onarmak için Devlet 2023 ve takip eden yılların bütçe harcamalarını, toplanan vergileri ve projeleri millete daha çok anlatabilir.

8- Yerel idarelerin öz gelirleri: Ülkemizde en az konuşulan konulardan biri de bu. Belediyelerin neredeyse tamamı borçlu, en başta da Devlete. Alacakları paralar da Hazine tarafından limitler dahilinde serbest bırakılıyor. Emlak vergisini toplayan belediye, ama onun dışında değerli konut veya konaklama vergisini bile Maliye topluyor.

• Ülkenin afet haritası ve çeşitliliği dikkate alınınca, yerel idarelerin aslında her açıdan daha güçlü olması gerektiği bir kez daha ortaya çıkıyor.
  

9- Yurtdışı bağışlar ve yardımlar: Yurt dışından da herkes seferber oldu. Muazzam görüntüler ve paylaşımlar. İnsanlığa kucak dolusu teşekkürler. Ama bir Dünya Bankasının tahsis ettiği bütçeyi yerel idarelerin kullanımı şartına bağlaması (ve mutlaka denetleyecek olması da) onarılması gereken bir durum. Ülkemiz adına da acı bir gerçek.

Saygılarımızla,

Şaban Küçük