Abone Ol EN

2020-68 Uluslararası Ticaret ve Covid-19 (Artan Gümrük Vergileri)

No         : 2020-68

Tarih     : 18 Haziran 2020

Konu     : Uluslararası Ticaret ve Covid-19 (Artan Gümrük Vergileri)

Küçücük virüs hayatı durdurdu, ama neyse ki ekonomi tekrar açılıyor, yavaş ve temkinli de olsa.

Ülke olarak önemli bir ekonomik sınavdan geçiyoruz. Bu arada bazı kısıtlamaların kaldırıldığını ve ekonominin kısmi olarak işlemeye başladığını da görüyoruz. Sadece biz mi, tüm dünya bu dertle mustarip ve bir an önce aşının bulunması için dualar ediliyor.

UNDP tarafından ölçülen insani gelişme endeksinin 1990’dan bu yana ilk kez bu yıl gerileme eşiğinde olduğu belirtiliyor. Yani, sadece bir ekonomik kriz değil çok ciddi bir beşerî krizle karşı karşıyayız.

Tüm toplum bazında bu salgının yayılım hızını önlemek adına başta sağlık olmak üzere ekonomik, hukuksal ve sosyal olarak birçok tedbir ve önlem kararları alınıyor. Biz de sizlere uzmanlarımızla gerçekleşen önemli ekonomik ve mali konuları vergi, dış ticaret, sosyal güvenlik ve diğer mevzuat değişmeleri başlıkları altında özet olarak sizlerin dikkatinize sunuyoruz.

Ekonomik olarak, iş gücünü korumaya yönelik nakdi destekler, kısa çalışma, fesih yasakları, çalışma hayatı düzenlemeleri, firmalara yönelik vergi ve SGK ertelemeleri, mücbir sebep uygulamaları, başta kamu bankaları olmak üzere KGF ve ek finansman imkanları, tüm topluma yönelik olarak yoksul ve yaşlılar gibi dezavantajlı gruplara verilen doğrudan gelir destekleri, şirketlerin kar dağıtımlarına sınırlama getirilmesi, bildirim, tebliğ ve beyan gibi hak düşürücü süreli çoğu yükümlülüğün ertelenmesi gibi önlemler alındı. Altına ve dövize vergi geldi, finansal enstrümanlarda stopajlar artırıldı, bankaların daha fazla kredi dağıtmaları için AR-Aktif Rasyosunda revizyonlar yapıldı, aşı ve sağlığa yönelik yeni teşvikler açıklandı. Listeyi uzatmak mümkün.

Dış ticaret tarafında ise, önce her şey durdu. Tedarikçiler fabrikayı açamadı, tırlar yollarda kaldı, her ülke kendi maske, kolonya, yoğun bakım ünitesi vb eşyalarının yurt dışına satışına yasak veya ön izin koydu. Yani, kısacası ekonomiler yoğun bir biçimde içine kapandı. İlk reaksiyonlardan sonra ise Türkiye gibi ülkelerde gümrük vergilerinin artırılması veya ilave gümrük vergilerinin alınması söz konusu oldu. Tüm bunların ekonomiye, üretim, enflasyon ve istihdama önemli etkileri olacak.

Bu kez, meşhur “mukayeseli üstünlükler” teorisinden ilham alarak, dünya ticaretini, ek önlemleri ve bunların olası etkilerini ele almak istiyoruz. Konuğumuz Dr. H. Bader Arslan, Arel Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Dünya Gazetesi yazarı. Kendisiyle kolay okumanız için soru & cevap tarzında bir söyleşi yapıyoruz.

Şaban Küçük: Bader hocam bize zaman ayırdığın için çok teşekkürler. Öncelikle bu ilave dış ticaret önlemlerini sormak istiyorum, çok fazla tedbir alındı ilk aylarda sonra da ardı ardına bir sürü ilave gümrük vergisi geldi? Nedir bunun arka planı, artıları neler önce bununla başlayalım mı?

Bader Arslan: Uzun dönemde Türkiye’de ihracat performansı ithalat performansının üzerinde seyrediyor. Ancak iç ve dış konjonktürel gelişmeler nedeniyle, (2010 ve 2011 yıllarındaki gibi) zaman zaman ithalatın ihracattan daha hızlı yükseldiği, ya da şu andaki gibi ikisi de gerilese bile (ihracat daha sert düştüğü için) cari açığın yükseldiği dönemler görüyoruz.

Bu dönemlerde ithalatı kontrol etmek için, iç tüketimi yavaşlatma, kredi artışını sınırlandırma ya da gümrük vergilerini artırma gibi yollara başvuruluyor. Son dönemde Sayın Cumhurbaşkanı tarafından alınan beş farklı kararla ithalata ilave gümrük vergileri getirildi. Kararların amacı, ithalatta var olan düşüşü daha da hızlandırıp cari açığı aşağı çekmek.

Ekonomide bir sonuca ulaşmak için atılan adımlar bizi o sonuca götürürken bazı şeylerden de vazgeçmemizi gerektirir. Buna “trade off” diyoruz. İthalata ilave gümrük vergileri getirilmesinde de böyle bir “trade off” durumu var. Şimdi kısaca vergi artışlarının muhtemel olumlu ve olumsuz sonuçlarına bakalım.

ARTILAR

1-İthalatın azalması

İthalata getirilen ek gümrük vergileri AB ülkeleri, İngiltere ve Serbest Ticaret Anlaşması yaptığımız ülkeleri kapsamıyor. Yani bu ülkelerden yapılan ve toplam ithalatın yüzde 43’ünü oluşturan ithalata ek bir vergi gelmedi. Gelen vergiler Çin başta olmak üzere Asya ülkeleri, BDT, ABD, Kanada gibi ülkelerden yaptığımız ithalata yönelik. Vergi artışına tabii ithalatın toplam ithalat içindeki payı yüzde 57.

Covid-19 nedeniyle gerilemeye başlayan ithalat üzerinde, vergi artışının şüphesiz daha da azaltıcı bir etkisi olacaktır.

2-İçerideki üreticinin korunması

Dışarıdan gelen malların fiyatlarında vergi nedeniyle bir artış olacağı için, bu içerideki üreticilere bir fiyat avantajı getirecek ve sektörün içerideki rekabet gücü artacak. Burada dikkat edilmesi gereken iki nokta var. Birincisi vergi artışı sürekli bir uygulama değil. Bunların büyük kısmı yakın zamanda sona erecek ve eski vergi oranlarına geri dönülecek. Dolayısı ile içerideki üreticilerin bunu dikkate alarak plan yapması gerekiyor. İkincisi, sadece vergi artışı ile içerideki üretimin artırılması mümkün değil. Yurtiçi üretimin artırılması için daha kapsamlı bir politika izlenmesi gerekiyor. Bu açıdan yerli üretimi destekleyen, kamu alımlarında yerli mallarını teşvik eden tüm düzenlemelerin yeniden ve daha etkili bir şekilde ele alınması gerekiyor.

3-Cari açığın düşmesi

İhracattaki gerileme nedeniyle Mart ayında cari açık 4.9 milyar dolara ulaştı. Bu son 22 ayın en yüksek açığıydı. Nisan’da ithalat da düşmeye başladı ama ihracattaki düşüş daha sert olduğu için Nisan ve Mayıs’ta da cari açıktaki artış devam edecek. Gümrük vergilerindeki artış, ithalatı azaltıcı bir etki göstereceği için, vergi uygulanmaması durumuna göre daha düşük açıklar görmemizi sağlayacak.

4-Döviz talebinin zayıflaması

Dövize olan talebi etkileyen birçok faktör var. Bunlardan biri de cari açığın düzeyi. Artan vergiler ile azalan cari açık, daha düşük döviz talebine neden olacak. Bu, hem kurun yükselmesini yavaşlatıcı, hem de dış finansman ihtiyacını azaltıcı bir etkiye sahip.

5-Vergi gelirlerinin artması

İlave gümrük vergileri getirilmesindeki amaç her ne kadar vergi geliri yaratmak olmasa da, böyle bir sonuç da göreceğiz. Artan vergiler, ithalatı azaltıcı bir etki yaratacak ama ithalat devam edecek. Bu da ithalattan yapılan vergi tahsilatının artması anlamına geliyor.

Şaban Küçük: Peki Bader hocam, çok fazla artısı varmış o açık, özellikle cari açık, döviz talebi, vergi gelirlerinin artması gibi etkileri söyledin. Dezavantajı yok mu, benim ilk aklıma Mülkiye’de öğrendiğimiz meşhur “mukayeseli üstünlükler teorisi” geliyor. Yani herkes uzmanı olduğu şeyi üretsin ve satsın, iyi olmadığı mal ve hizmetleri dışarıdan alsın. Eksileri neler bu ilave gümrük vergilerinin, en çok kimleri etkiliyor?

Bader Arslan: Aslında eksiler daha çok enflasyonist etkiler olarak kendini gösteriyor, daha sonra da ihracat, büyüme ve tedarik zinciri üzerinde muhtemel olumsuz etkileri var tabi ki.

1-İçeride fiyatların artması

İthal malların maliyetinin yükselmesi, bunların yurtiçindeki fiyatlarının da artması anlamına geliyor. Tüketim malı ise doğrudan, hammadde ve ara malzeme ise dolaylı olarak fiyatların artmasına sebep olacak. Bu durum nedeniyle tüketiciler bu mallara daha fazla bedel ödeyecek.

Üretimini ithalatına ek vergi konulan mallar ile yapmayanlar ise bu durumdan olumlu etkilenecek. Kendi malları fiyat avantajı kazanacak. Bununla birlikte bu durum talebin yerli üretime kayacağı anlamına gelmiyor. Hatta yerli üreticilerin de kendi fiyatlarını artırma potansiyeli az değil.

2-Enflasyonun yükselmesi

İthalata ek vergi, enflasyonun da yükselmesine sebep olacak. İthal malların fiyatı doğrudan yükselirken, yerli üreticilerin de fiyatlarını kısmen artırma eğilimi olabilir.

3-İhracatın yavaşlaması

Türkiye’nin yaptığı ithalatın önemli bir bölümü içeride işlendikten sonra ihraç ediliyor. Ancak işleyip ihraç etmek üzere ithal edilen malların tamamı Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ithal edilmiyor. Bu durumda ithalat maliyetlerinin artması, toplam üretim maliyetini ve ihracat fiyatlarını da yukarı çekiyor.

4-Büyümenin yavaşlaması

Temel ilke olarak dış ticaret üzerindeki maliyetler uzun dönemde büyüme üzerinde negatif bir etkiye sahip. Zaten bu nedenle, ülkeler birbirleri ile ticaretin önündeki engelleri kaldırmaya, serbest ticaret anlaşmaları yapmaya çalışıyor.

5-Diğer ülkelerin karşılık verme ihtimali

Türkiye olarak biz, ticaret partnerlerimizden yaptığımız ithalata uyguladığımız vergileri artırırsak, onların da bizden yaptıkları ithalata uyguladıkları vergileri artırmaları mümkün. Bu da ihracatımızın azalmasına neden olabilir.

6-DTÖ’nün soruşturma açma olasılığı

Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olan ülkeler, ithalatı zorlaştırıcı önlemler alan üyeleri Örgüte şikayet edebilir. Bu şikayeti ele alıp soruşturmak için bir Panel kurulur. Değerlendirmelerden sonra Panel şikayeti haklı bulursa, diğer üyelerin de benzer tedbirler almasına hükmedebilir.

Artıları ve eksileri ile ilave gümrük vergisi uygulamasının olası sonuçları böyle. Vergilerin artırılması kısa vadede cari açığın azalmasına yardımcı olacaktır ancak açığı kalıcı olarak azaltmak, tek başına vergilerin artırılması ile ulaşılabilecek bir sonuç değil. Olumsuz seçeneklerin gerçekleşme ihtimalini azaltmak ya da bunların olası etkilerini hafifletmek için gümrük vergilerindeki artışın, başka kararlarla da desteklenmesi gerekiyor.

Şaban Küçük: Bader hocam çok teşekkürler, kapsamlı bir analiz oldu. Biliyorsun biz Taxademy ve Tax & International Advisory olarak haftalık, 15 günlük ve aylık olarak gelişmeleri okurlara duyuruyoruz. Mayıs ve Haziran’da olanları hatırlamak için şu şekilde özetledik. Önümüzdeki ayları nasıl görüyorsun, firmalara neler tavsiye edersin?

Bader Arslan: Gerek üretim tarafında gerekse tüketim tarafında salgın öncesindeki seviyelere dönmemiz uzun zaman alacak. Bunu sadece Türkiye için söylemiyorum. Dünya genelinde böyle bir değişim göreceğiz. Hem iç talep hem dış talep 2018-2019 dönemindeki seviyesine yıllar sonra ulaşabilecek. Yani iç piyasaya mal üretip satanlar ve ihracat için üretim yapanlar buna hazırlıklı olmalı.

Finansman maliyeti açısından avantajlı bir dönemdeyiz. Düşen faiz oranları, Merkez Bankasının öncülük ettiği düşük faizli yatırım kredileri yeni yatırımlar için uygun bir maliyet sunuyor. Ancak, mevcut teknoloji düzeyi ile yatırımları ölçek olarak genişletmek yerine, katma değeri daha yüksek alanlara yatırım yapmak gelecek için daha uygun bir seçenek gibi görünüyor.

Sayın Bader Arslan’a bu konudaki öngörüleri ve görüşlerini bizlerle paylaştığı için çok teşekkür ediyoruz.

Bültenimizi, Mart-Haziran arasında dış ticaret ve gümrük alanında alınan önlemler ve mevzuat değişikliğiyle ilgili kısa bir özetle bitirmek istiyoruz.

DIŞ TİCARET VE GÜMRÜK SAHASINDA YAŞANANLAR MART-HAZİRAN 2020

  • Ticaret Bakanlığının Covid-19 web sayfası faydalı bilgileri bir araya getirmektedir.
    • Ticaret Bakanlığınca salgın hastalık döneminde ithalat, ihracat, iç ticaret ve gümrük işlemlerine ilişkin alınan önlemleri, mevzuat düzenlemelerini ve duyuruları toplu olarak yayımlamak üzere https://covid19.ticaret.gov.tr adresinde ayrı bir site oluşturulmuştur.
  • Artan Gümrük Vergileri: Çok sayıda ürüne ilave gümrük vergisi yükümlülüğü getirilmiştir.
    • 11 Mayıs 2020 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 2514 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile; yapı malzemeleri, beyaz eşya ürünleri, mücevherat, müzik aletleri gibi çok sayıda ürüne ilave gümrük vergisi getirilmiştir. Karar’da dönemler bazında uygulanacak ilave gümrük vergisi oranlarını gösterir Ek-1 ve Ek-2 olmak üzere iki farklı tablo yer almaktadır. 11.05.2020 – 30.09.2020 tarihleri arasında Ek-2 tabloda belirtilen oranlar, 01.10.2020 tarihinden itibaren ise Ek-1 tabloda belirtilen oranlar geçerli olacaktır.
    • Vergi artışı mükerrer Resmî Gazete ile gün içinde artırıldığı için yükümlülerin söz konusu Karardan beyannamelerini tescil ederken haberdar olmamaları nedeniyle, 11.05.2020 tarihinde tescil edilen ve BİLGE sistemi tarafından İGV hesaplanmamış olan beyannameler için söz konusu Karar uyarınca ek tahakkuk düzenlenmesi, ancak söz konusu ek tahakkuklarla alakalı olarak ayrıca cezai bir işlem yapılmamasına karar verilmiştir.
    • Ek-1 tablo ile belirlenen ilave gümrük vergisi oranlarının Ek-2 tablo ile belirlenen ilave gümrük vergisi oranlarına göre daha düşük belirlendikleri görülmekte olup, vergi yükünün 01.10.2020 tarihinden itibaren bir miktar azaltılacağı anlaşılmaktadır.
    • 20 Mayıs 2020 günü Resmî Gazetede yayımlanan 2565 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla da çok sayıda ürüne yönelik olarak ilave vergiler getirilmiştir. Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kararın yayımlandığı gün içinde ilave gümrük vergisi tahakkuku yapılmamış eşyaya ilişkin ilave tahakkuklar verilmiştir.
    • Kararın yayımı tarihinden önce ülkemize sevk edilmek üzere bir taşıması belgesi düzenlenerek yüklemesi yapılmış olan eşyanın en geç 15 gün içinde ithale ilişkin GB tescili yapılırsa Ek-2 yerine Ek-1’de yer alan oranda ilave gümrük vergisi tahsil edilir.
    • 17 Nisan 2020 tarih ve 2424 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla da çok sayıda eşyaya ilişkin olarak ilave gümrük vergisi yükümlülüğü getirilmişti.
  • İngiltere Brexit sonrasında uygulanacak gümrük vergisi oranlarına ilişkin tarife yayımlamıştır.
    • https://www.gov.uk/check-tariffs-1-january-2021 İngiltere ile ticareti olan firmalarımızın ürün kodlarıyla 1.1.2021’den itibaren geçerli olacak tarifeye ilişkin olarak vergi yükümlülüklerini kontrol etmelerini tavsiye ederiz. Ülkemiz ile UK arasında hali hazırda bir Serbest Ticaret Anlaşması bulunmamaktadır.
  • Uluslararası ticaret, teoride her ülkenin kendi kıt kaynaklarını en verimli şekilde değerlendirip ulusların mukayeseli üstünlüklerine dayalı olarak üretim & satış yapmalarını ve uzmanlaşmalarını gerektirmektedir. Uluslararası kapitalizm ve ekonominin temel önermesi olan bu düzen Covid-19 süresince ciddi biçimde sarsıntıya uğramış ve çoğu ülke yaşamsal reflekslerle dışa kapanmıştır.
  • İhracı yasak ve ihracı kayda bağlı mallar ve ön izne bağlı mallarla ilgili Tebliğde değişiklik yapılarak İhracat Genel Müdürlüğüne yeni yetkiler verilmiştir.
    • 2020/11 nolu İhracat Tebliği ile İhracat Genel Müdürlüğüne bu Tebliğin uygulanmasıyla ilgili olarak muafiyet ve gerekli istisnalar tanımlama, talimatlar verme, özel ve zorunlu durumları inceleyip sonuçlandırma konusunda izinler vermeye yetki verilmiştir.
  • Dahilde İşleme Rejimi ve İhracat sayılan satış ve teslimlerde izin, belge ve taahhütlerin kapatılmasıyla dahilde işleme izni verilmeyecek eşya listesi güncellenmiştir.
  • Egzotik hayvanlar ile bazı hayvanların ticari veya yolcu beraberi ülkeye girişi geçici olarak yasaklanmıştır.
    • Bilim Kurulu kararları doğrultusunda; COVID-19 salgının kaynağı ve epidemiyolojisine ilişkin bilgiler netlik kazanıncaya kadar, başlamış işlem niteliğindekiler hariç olmak üzere hangi amaçla olursa olsun bütün yurt dışı ülkelerden gelen, egzotik hayvanlar ile omurgasızlar, amfibik hayvanlar, köpek, kedi, gelincik, süs balıkları, sürüngen, kemirgen, evcil tavşan ve tüm kuş türlerinin yolcu beraberinde veya ticari kapsamda ülkeye girişleri Tarım ve Orman Bakanlığı Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünce askıya alınmıştır.
  • Türkiye’ye getirilen işlenmemiş altın ile ilgili olarak mevzuatta değişiklik yapılmıştır.
    • Türk Parasının Kıymetini Korumaya ilişkin 3 Mart 2020 tarihinde 32 sayılı Kararda yapılan değişiklik ve ayrıca anılan karara ilişkin çıkarılan 2008-32/34 nolu Tebliğde değişiklik yapan 2020-32/57 nolu Tebliğ ile işlenmemiş altına ilişkin kurallar değiştirilmiştir.
    • Bu mevzuat ile işlenmemiş altına dair ayar, üretim ve üzerinde yer alması gereken bilgiler güncellenmiş, 5 kiloya kadar getirilen altın ve üzerinde yer alan altına ilişkin beyan, yapılacak işlemler, alınacak önlemler ve yetkili olacak gümrük idaresi ile Maliye ve Hazine Bakanlığına yapılan bildirim konusu düzenlenmiştir.
  • Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi (GEKAP) uygulamasında beyanname dönemleri 2020 için 6’şar aylık, 2021 ve takip eden yıllar için 3’er aylık olarak yeniden düzenlenmiştir. Beyannamesini henüz vermemiş olan mükelleflerin ilk beyan ve ödeme dönemleri temmuz ayı sonuna kadar yapılabilecektir.
  • Fikir ve Sanat Eserlerinin çoğaltılmasına ve taşınmasına yarayan bazı taşıyıcı eşyanın imalat veya ithalatı için yapılacak kesinti oranları yeniden belirlenmiş ve kapsama telefon cihazları da dahil edilmiştir.
  • İhracı yasak ve ihracı kayda bağlı mallar ve ön izne bağlı mallar Tebliği güncellenmiştir.
    • 2020/8 sayılı İhracat Tebliği ile yapılan düzenleme ile ihracı yasak ve ön izne bağlı mallar listesinin 33-40 nolu satırları yürürlükten kaldırılmıştır.
      • Mart 2020’de bu listeye iki ayrı ürün grubu eklenmişti. 26 Mart 2020 tarihinde ihracı yasak ve öz izne bağlı mallar listesine eklenen ventilatör, yoğun bakım üniteleri, entübasyon tüpleri gibi ürünler bu liste kapsamından çıkarılmıştır.
    • 2020/9 sayılı İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğin 35-38 nolu satırları yürürlükten kaldırılmıştır.
      • 35- Etil Alkol 36- Kolonya 37- Dezenfektan 38- Hidrojen Peroksit
      • Bu satırlarda yer alan ürünler 2020/5 numaralı Tebliğ ile (18 Mart 2020 tarihinde Resmî Gazetede yayımlanan) kayda alınmıştı.
      • Uygulama olarak İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ kapsamındaki malların ihracından önce gümrük beyannamelerinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınması gerekmektedir.
  • Ticaret Bakanlığı (İhracat Genel Müdürlüğü) 31.12.2020’ye kadar ihracat, dahilde işleme ve istisnalı bazı işlemlere ilişkin mücbir sebep & ek süre kararı almıştır.
    • Buna göre; ilgili düzenlemelerde yer alan yetkilerin kullanımı ile Ticaret Bakanlığı 18.03.2020 tarih ve 53330175 sayılı Onayı ile 18 Mart’tan önce düzenlenmiş veya kullanılmış olan,
      • İhracat taahhüt hesabı henüz kapatılmamış olan dahilde işleme izin belgeleri ve izinlerine,
      • İhracat taahhüt hesabı henüz kapatılmamış olan vergi resim harç istisnası belgelerine ve belgesiz ihracat kredilerine,
      • İhracat taahhüt hesabı henüz kapatılmamış durumda bulunan D3 kodlu dahilde işleme izin belgelerine,
      • Süre sonundan itibaren belirlenen sürelerde ilgili mercilere başvurulması ve taleplerin uygun görülmesi şartıyla 6 ila 12 aya kadar ek süre verilmesini uygun bulmuştur.
      • Bu onay tüm ilgili birimlere dağıtımlı yazı olarak gönderilmiştir.
      • Söz konusu Bakanlık Onayı ikinci bir işleme gerek kalmaksızın 2020 yıl sonu itibariyle yürürlükten kalkacaktır.
  • Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü YYS (Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü) kapsamında yapılması gereken bildirimler ile belge sunma sürelerinin durdurulmasına karar vermiştir.
    • YYS başvurularında kolaylık sağlanması amacıyla YYS sertifikası başvuru sürecinde bulunan veya sertifika sahibi firmalar tarafından yapılması gereken işlemlere ilişkin süreler 19 Mart 2020 tarihi itibariyle durdurulmuş olup bir hak kaybı yaşanmaması beklenmektedir.

Bu bültende geçen herhangi bir konuyla ilgili sorularınız için danışmanlarımıza ulaşabilirsiniz.

Saygılarımızla,

Şaban Küçük,

Katkıları için teşekkürler sayın Dr. H. Bader Arslan 




PDF İndir